Column Alje Bosma: Schimmel

We gaan weer lekker de herfst in met zijn allen, de blaadjes vallen al weer knisperend uit de bomen en dan moet november, altijd weer dat droeve hart, nog komen. Gelukkig mogen we weer stemmen maar wat heb je aan een stem als die niet wordt gehoord, laat staan verstaan? Ik ben geen cultuurpessimist noch optimistisch over de toekomst die ondanks mij toch wel zal komen. Je moet wel heel somber zijn om daar aan te twijfelen. Gelukkig zijn er mensen die daar wel een zwaar hoofd in hebben en in alles de bevestiging zien van het naar de ratsmodee gaan van onze planeet. De boel loopt vast en valt uit elkaar.  

Uit elkaar vallen klinkt in het Engels veel fraaier. Falling apart. Soms hoor je dat ook wel mooi uitgedrukt in het Nederlands, ‘iemand is ingestort’. Toch vind ik ‘falling apart’ treffender wanneer we spreken over depressie. Wat heel was, valt uit één. Wat de vorm was van wie je bent of dacht te zijn, valt weg, valt als uit zichzelf, uit dat wat je dacht dat jou droeg. Ieder logisch verband verdwijnt, dondert in elkaar in een schijnbaar onomkeerbaar proces. Wie ik was is niets dan as. En ik weet natuurlijk niet of dat voor iedereen opgaat. Voor mij betekende het in ieder geval dat ik ontdaan was van alles dat mij verbond met de wereld van de ander. Depressie is vallen in de hel van afzondering. Niets is pijnlijker dan ervaren, voelen was er voor mij niet meer bij, dat tussen jou en de ander niets is dan het vacuüm van een beschimmelde kaasstolp.

Depressie is een schimmig, wellicht beter uitgedrukt, een schimmelig proces waarin mijn lijf de gastheer van de schimmel is die de wortels onder mijn overtuigingen opvrat tot er van Alje slechts een schim over was. Onverklaarbaar, groezelig en griezelig. Een schijnbaar autonoom ontbindend proces dat mij langzaam maar totaal uit één deed vallen. Wanneer zette dat proces in? Wat heeft het getriggerd en voel ik mij dan nu weer één met en in de wereld om mij heen?

Mijn leven of mijn verhaal daarover, is verbeurd, failliet verklaard. Op de website van het Jopie Huisman Museum is daarover een mooi filmpje te zien; deurtje met venster. ‘Dat spinrag achter het glaasje, dat was het moeilijkste van alles.’ Toen ik het schilderij zag, voelde ik een diepe verwantschap. Niks meer waard, in een hoek gegooid. Waardeloos. En daar in die erkenning begon voor mij de weg terug. In de verhouding tot mijn gevoel van waardeloosheid. Had ik deze ervaring willen missen? Had jij de moeilijke periodes in je leven willen missen?

Depressie en vooral het onder gaan van psychoses heeft mij met terugwerkende kracht gesterkt in een weten dat er meer is tussen hemel en haard. Hoewel daarvoor natuurlijk geen doorslaggevend bewijs is. Maar dat dat ontbreekt, bewijst nog niet dat het er niet is. Daarom verlang ik er ook niet zo naar om weer de oude Alje te worden. Ik geniet van mijn zoeken, mijn verdriet, de vreugdevolle momenten, de erkenning dat ik niet alleen mijzelf niet maar ook jou niet kan redden en er toch kan en mag zijn. Net als jij dat mag. Wonderlijk toch, dat ik niet meer kan doen dan in volle aandacht aanwezig te zijn en de rest is aan de Goden en Godinnen. Dat ik daar niet eerder aandacht.

Soms twijfel ik of ik niet te veel aandacht voor mijn depressie vraag. Soms leidt dat zelfs nu nog bij mij tot een vorm van paniek. En in die paniek duw ik van mij af. Een soort lichamelijke afschuw lijkt het wel, als reactie, geen respons. Paniek veroorzaakt onzinnige en zelfdestructieve reacties op ingebeelde situaties. Kijk maar naar de reacties van onze volksvertegenwoordigers. Paniek wordt een pandemonium waarin de meningen en oordelen over elkaar heen denderen. De fase van onwetendheid, de fase voor de ineenstorting. Nog even, heel even en we mogen weer opnieuw beminnen. Bemint eer ge bezint. Fijne dag. Enne….wees voorzichtig daar buiten. Maar niet te veel, hé?  

Alje Bosma is tekstschrijver, theatermaker en troubadour, maar bovenal is hij een mens met een missie: het humaniseren van zorg en onderwijs. www.de-waslijn.nl