Column: Veerkrachtig lijden

Hoe kunnen we blijven veren bij tegenslag en ziekte?

Nare gebeurtenissen als een verlies of ziekte maken we allemaal wel een keer mee gedurende ons leven. Lijden hoort bij het leven. Soms valt onze tegenspoed ons zwaar en lijkt er maar geen licht aan het einde van de tunnel te komen. En toch komen we vaak weer uit het diepe dal gekropen, soms zelfs met nieuwe inzichten of levensenergie. Dit geldt niet voor iedereen en altijd. Onze veerkracht zorgt ervoor dat we kunnen terugveren en de toekomst weer aan kunnen. Wat is veerkracht? Hoe kun je veerkrachtiger worden?

Wat is veerkracht?
Michael Portzky (2015/2017) omschrijft veerkracht als onze natuurlijke weerstand tegen een leven vol stress. Als je veerkrachtig bent betekent dit dat je in staat bent je aan te passen aan veranderingen in je leven en de mate waarin je kan herstellen als er stressvolle gebeurtenissen plaatsvinden in je leven. Hoeveel impact een stressvolle gebeurtenis op je heeft wordt beïnvloed door veerkracht. Ook zegt het iets over of je in staat bent om te groeien of te leren van en na deze gebeurtenissen. Dit wordt wel posttraumatische groei genoemd. Er ontstaat een positieve verandering na het doormaken van tegenspoed. Je kan groei ervaren in je sociale relaties, op spiritueel niveau, je kan je sterker voelen of met een nieuwe blik van waardering naar je leven kijken. Het zien van en handelen naar nieuwe situaties of mogelijkheden kan je eveneens helpen groeien (Bannink, 2016).

Vergroten van veerkracht
Er is hoop; je kan je veerkracht vergroten. Matthijs Steeneveld (2017) noemt in zijn boek Optimisme - hoop - veerkracht - zelfvertrouwen, vier factoren die ieder een bijdrage leveren aan je veerkracht. Zo kan een goede gezondheid en conditie bijdragen aan je veerkracht. Dat is best lastig als je veel ziek bent. Toch is er vaak wel een manier om aan je conditie te blijven werken door bijvoorbeeld regelmatig een blokje om te gaan of ’s morgens mee te doen aan Nederland in beweging. Zelf heb ik een tijdje geleden een stoelfiets aangeschaft, waardoor ik ongeacht hoe ziek ik ben, kan blijven fietsen. En hoe weinig inspanning dit soms lijkt, het draagt zeker bij. Als je een of meerdere chronische ziekten hebt kun je lastiger spreken van gezondheid. En toch kun je daar waar mogelijk bijdragen aan een gezonder leven. Gezond blijven eten, ook op zieke dagen. En ik weet hoe moeilijk het is. Op sommige dagen ben ik te beroerd om te eten. Dan probeer ik meer vloeibare dingen te eten als smoothies of soep. Alle beetjes helpen om in elk geval niet verder te verzwakken.

Een ander punt van belang is de kwaliteit van je sociale relaties. Hoe beter deze relaties zijn, hoe veerkrachtiger je zult zijn in moeilijke periodes of ten tijde van ziekte. Hoe fijn is het als je een goede vriend of vriendin kan bellen om een luisterend oor te vinden of een naaste die je naar het ziekenhuis wil brengen en een boodschapje voor je doet. Investeren in deze contacten draagt dus bij aan je veerkracht en maakt dat je moeilijke tijden beter doorkomt. Zelf ervaar ik dit wel zo, want ik beschouw mezelf als veerkrachtig, maar ik kan het niet alleen. Alleen al de mate van impact van bijvoorbeeld een ziekenhuisopname is een stuk minder heftig als mijn vrienden me steunen, op zowel emotioneel als praktisch niveau. Tijdens de coronalockdownperiode merkte ik wel dat dit onder druk kwam te staan, omdat je geen mensen mee kon nemen naar een afspraak in het ziekenhuis. Toen ervaarde ik nog meer het belang van goede vrienden.

Ook het uitbreiden van je vaardigheden kan bijdragen in het veerkrachtiger lijden. Hoe beter je weet wat je sterke kanten zijn of welke dingen je kunnen helpen in zware tijden, hoe veerkrachtiger je kan omgaan met de uitdagingen die een ziekte met zich mee brengt. Het inlezen in wat je ziekte inhoudt en bijvoorbeeld lotgenotencontacten zijn mijns inziens bronnen om je kennis en kunde te vergroten, waardoor je het lijden beter kan verdragen en het minder impact zal hebben. Dit maakt de weg vrij voor herstel.

Het hebben van psychologisch kapitaal is een vierde punt dat kan bijdragen aan het vergroten van je veerkracht. Bij psychologisch kapitaal draait het om optimisme, hoop en zelfvertrouwen. Geloven dat je invloed hebt op een positieve uitkomst, en hoop houden en het vertrouwen hebben dat je kan bereiken wat je wilt. Zo zeg ik vaak tegen mezelf ‘ik kan het’, al weet ik niet altijd of dit waar is. Maar het geeft me hoop en zin om door te gaan met vinden van manieren om met ziekte om te gaan en te groeien van pijn en leed.

Voorbij het lijden en tegenslag
Tegenslag en lijden brengen niet alleen maar pijn. We kunnen ervan leren en er zelfs van groeien. Alleen al het doormaken van pijnlijke, verdrietige gebeurtenissen of het krijgen van een ziekte maakt dat je je leert aanpassen en je weerbaarder wordt. Je focus kan veranderen door je aandacht meer richten op wat je kan veranderen en laat dat wat niet te veranderen is, zoals het hebben van bijvoorbeeld een ziekte, voor wat het is. Je neemt mee wat je helpt en zelfs verder vooruit helpt.
Zelf ervaar ik na 25 jaar veel ziek te zijn geweest, dat ik nog steeds inventiever word als het gaat om het goed doorkomen van de echt zieke periodes. Daarnaast is het mijn ervaring dat ik steeds beter weet wat werkt en wat niet werkt. Welbevinden en kwaliteit van leven zijn voor mij de uitgangspunten om mijn koers te varen. Ik probeer de dingen te blijven doen die ik leuk vind, waar ik van leer en die me ontspannen. En deze activiteiten pas ik aan  de mogelijkheden die mijn lijf op dat moment kan bieden. Vooral in duur valt veel aan te passen, waardoor ik dingen kan blijven doen, zoals korter sporten, korter aaneen lezen of studeren en haalbare doelen stellen. En blijven aanhaken aan het gewone leven: met vrienden afspreken, naar de film gaan en sporten. En tegelijkertijd af en toe de ziektedagen accepteren en me eraan over geven. Hierdoor blijf ik een tevreden mens, ondanks de worstelingen die bij het hebben van chronische ziekten hoort. Ik blijf terug- en opveren ;)

Mo Landsman is student Klinische psychologie aan de Open Universiteit. www.chronisch-flexibel.nl

Inpsiratie
De column Levenslijn van Tanja van Roosmalen op de site van Carend omschrijft de kracht van veerkracht. 

The three secrets of resilient people (Lucy Hone | TEDxChristchurch) over drie strategieën om je veerkracht te vergroten

Bronnen
- Bannink, F. (2016). 101 oplossingsgerichte vragen voor hulp bij trauma. Amsterdam: Pearson Benelux.
- Portzky, M. (2015/2017). Veerkracht: Onze natuurlijke weerstand tegen een leven vol stress. Kapellen: Witsand.
- Steeneveld, M. (2017). Optimisme - hoop - veerkracht - zelfvertrouwen. Amsterdam: Boom.